Tháng 2-2009, nóng lên thời sự của ba mươi năm trước. Thời đó, tháng 2-1979, đất nước phải gánh cùng lúc hai cuộc chiến: chiến tranh biên giới phía Bắc và chiến tranh biên giới Tây Nam.
Ngày đó, còn mặc áo lính, có mặt tại hai chiến trường này, tôi đã viết một số bài báo và bài thơ. Ba bài này, là thơ hay báo:
Trên điểm tựa một ngàn
Nơi đây tràn trề thế đất
Bao năm rồi chẳng bình yên
Pháo giặc bắn sang từ hướng Bắc
Trụi trần đất đá Vị Xuyên
Tôi đã sống một thời cao nguyên
Đã qua đôi mùa khô biên giới
Mà hiểu núi mà xót xa yêu núi
Là nơi đây sau lưng tôi Hà Giang
Mây phủ trắng đỉnh cao Hai Ngàn
Người bản Mèo rủ nhau về dưới thấp
Tựa vào đá tôi quay đầu nhìn khắp
Ruộng bậc thang mờ xanh cỏ tranh
Nơi đây nhiều tên đất nổi danh
Suối Cụt, Bốn Hầm, Cốc Nghè, Cửa Tử…
Pháo - phản pháo ngày đêm dồn ứ
Lồng ngực ta nung lửa chặn thù
Tôi chồm mình qua bờ chiến hào
Lấp loáng thượng nguồn sông Lô ánh đỏ
Ôi sông Lô tuổi học trò thuở nhỏ
Miền Nam xa tôi hát khúc sông Lô
Uống bát nước đường trong hầm điểm tựa
Đồng đội quây quần hỏi chuyện phương Nam
Bạn cầm tay tôi nhắn lời “chia lửa”
Khi nghe mùa khô Campuchia
Nơi đây tràn trề thế đất
Vẫn cứ rạch ròi giữa trái tim tôi
Như sông Hậu sóng duềnh xa hút mắt
Đường biên xanh cột mốc dựng bao đời
(Vị Xuyên, tháng 7-1985)
Chiến tranh và tôi
Chiếc xe Gát chở thi hài người lính lao điên cuồng
xuống Hà Giang trên con đường độc đạo bị nã pháo
suốt ngày đêm. Ba người lính đưa bạn về, mặt mày
nhăn nhó lạnh lùng giận dữ. Tôi quặn người sau
những cú xốc đứt hơi nẩy lửa - mà mỗi lần, máu từ
kẽ ván quan tài lại nhức nhối ứa ra! Tôi lặng lẽ khóc
thầm giữ chặt đầu quan tài và hãi hùng nhìn khuôn
mặt ba người lính vẫn lạnh lùng giận dữ.
Xe thoát chết dừng trước barie trạm gác. Hai người
lính mang quân phục chỉnh tề lạnh lùng đòi thi
hành phận sự kiểm tra. Một người lính rách bươm
trên xe tôi lạnh lùng chỉ tay quát tháo: “Này kẻ
tuyến sau! Bay muốn kiểm tra xương máu hay
muốn hóa máu xương?”. Tôi kinh hoàng buốt nhói
trong tim.
Trời ơi chiến tranh! Sao mi nỡ làm con dao hai lưỡi?
Mi tôi luyện cho ta dũng cảm phi thường giữa trận
đánh quyết tử sáng nay. Mi lại hóa ta lạnh lùng chai
đá trước máu của chính bạn mình giữa chập choạng
tối nay. Rồi đây hẳn là ta sẽ dạn dày trước kẻ ăn xin,
trước người hát rong và trước cả mẹ của ta khi
người đã già nua lâm trọng bịnh.
(Hà Giang, tháng 7-1985)
Mong manh
Có những lúc ngồi lau súng
Ngẫm nghĩ về hòa bình vợ con cuộc sống
Ngẫm nghĩ về điếu thuốc rê
Ngẫm nghĩ về Dostoievski
Chợt thấy thương mình vô hạn
Phải nhắm một con mắt
Nhìn thấu từ đầu nòng vào ổ đạn
Kiểm tra kết quả thông nòng
Chợt nghĩ lòng vòng
Viên đạn xuyên qua người có thể chết
Bài thơ xuyên qua người có thể hồi sinh
Nghịch lý là
Khi đón một sứ giả hòa bình
Ta thường nã lên trời nhiều loạt đại bác
Có những bài thơ tuyệt tác
Lại viết về chiến tranh
Hình như cái gì cũng dễ là mong manh
Nếu ngẫm nghĩ khi ngồi lau súng
(Campuchia - Việt Nam, tháng 8-1989)
