“Sóng bủa Cồn Ngao” (NXB Hội Nhà văn, tháng 9.2012) là tập truyện ký thứ 3 trong số hơn 30 tác phẩm in riêng gồm thơ, văn và sách nghiên cứu văn hóa lịch sử địa phương của tác giả Trần Dũng (hội viên Hội Văn nghệ dân gian Việt Nam, Hội Di sản văn hóa Việt Nam, Hội Nhà báo Việt Nam và Hội Văn học nghệ thuật Trà Vinh).
9 trong số 10 bút ký trong tập sách này là những câu chuyện có thật về đất và người Trà Vinh. Phần nhiều là chuyện về những nhân vật, sự kiện của ngày hôm nay gắn với bao số phận, sự kiện (đôi khi đã thành giai thoại) của mảnh đất quê nhà đã trải bao thăng trầm từ thuở cha ông khai phá cho tới thời chiến tranh rồi thời hòa bình. Và cũng giống như những người dân gắn bó máu thịt với quê hương mình, tác giả luôn cảm thấy mình như là người trong cuộc.
Để rồi, sau mỗi câu chuyện, tác giả thường giữ lại cái tình đất, tình người ấy bằng những ý riêng như muốn là một “bài học cuộc đời” gởi tới người đọc. Thí dụ như trong “Đêm hội bông lau” kể chuyện săn cá bông lau ở cù lao Tân Qui, lúc đầu tác giả kể: “Ngồi trên ghe trôi lững lờ, tôi dõi tầm mắt ra tư bề chung quanh và bất ngờ nhận ra mình đang lạc vào đêm hội hoa đăng trên dòng sông Sau. Đêm càng sâu, dưới làn sương mỏng và ngọn bấc se lạnh, những chiếc đèn bình trên hàng chục chiếc ghe tỏa ánh sáng màu trong xanh cùng hàng trăm ánh đèn lồng mỏng manh, yếu ớt trước gió cứ thấp thoáng khi ẩn khi hiện, khi tỏ khi mờ, như thực như hư… Tôi được một đêm bảng lảng thức mây khói sóng cùng hơn trăm con người xóm hạ bạc Khém Lớn”. Tới chừng nghe chính người Tân Qui kể lại chuyện săn cá bông lau trong thời chiến, tác giả kết: “Bềnh bồng sóng nước đêm hoa đăng trên sông Sau, tôi nhận ra một điều không mới nhưng vô cùng cần thiết trong cuộc sống: lẽ công bằng. Từ những hay dở, những thành bại trong thực tế công việc hàng ngày, người dân xóm hạ bạc Khém Lớn Tân Qui luôn hướng tới để giữ lấy sự cân bằng giữa đúng và sai, giữa cho và nhận, vừa mình vừa người, thậm chí chắc người mà lép mình một chút cũng không sao. Công bằng với bà con lối xóm, công bằng với người khuất mày khuất mặt, công bằng với môi trường thiên nhiên hào phóng mà cay nghiệt”.
Nhân chuyện Trà Vinh từ thị xã “lên” thành phố, Trần Dũng viết: “Tôi đã đọc ở đâu đó, những lưu dân người Việt đầu tiên trôi giạt đến đất phương Nam là những người tứ cố vô thân… Chắc thế hệ những người khai phá vùng hiểm địa bên Vàm Trà Vinh cũng nằm trong số đó. Nhưng vàm sông sóng dữ đâu là nơi dành cho người yếu bóng vía hay những phường giá áo túi cơm. Dòng sông cất tiếng sóng, kể tôi nghe những người con bình dị thân yêu và nghĩa khí oai hùng của mình…”. Để rồi dẫn tới một đoạn kết như vầy: “Vẫn biết tử sinh, vong tồn là quy luật của muôn con người, của thiên nhiên, của trời đất. Ngay trên mặt sông Long Bình trước mắt, sóng sau đè sóng trước, dòng nước xuôi chảy hôm nay đâu phải là dòng nước của ngày hôm qua. Ngay trên tán lá của ngàn cây cổ thụ trụ vững như cột thép giữa nội ô thành phố, lớp lớp chồi non vẫn ngày đêm thay thế bao cội già nhánh cỗi”.
Chuyện về cồn Ngao, cái cồn mặt ngó ra biển, hai bên và sau lưng là sông, khu căn cứ địa hồi đánh Mỹ đuổi Tây của Trà Vinh - là điển hình của dòng bút ký này. Tác giả đi theo ông Bảy Neo, người xã đội trưởng thời chống Mỹ, thăm cồn Ngao. Thế rồi cồn Ngao hiện ra mồn một, từ “mối lương duyên ban đầu giữa cánh lưu dân với vùng lạc địa”, tới lúc cồn “đủ sức nuôi chứa chúa tôi Nguyễn Ánh trên đường bôn tẩu”… dài cho tới thời buổi hôm nay. Và tác giả chọn hình ảnh này để dừng lại câu chuyện: “Giữa cơn sóng bủa, người đàn ông mà máu mình và đất cồn Ngao đã trộn lẫn vào nhau ấy dõi cặp mắt hướng về trường trung học cơ sở Hiệp Thạnh. Ngôi trường miền biển trông khá khang trang, nằm đúng vị trí ranh giới ba ấp Chợ, Bàu và Cây Da giờ ra chơi trắng một màu áo hồn nhiên, sôi nổi”. (Sóng bủa Cồn Ngao).
* Mời đọc thêm tại báo Thanh Niên 25-12-2012.
.JPG)
.jpg)
.jpg)
