Khó kiểm soát sinh vật ngoại lai xâm hại

Quang cảnh hội thảo tại TP. Cần Thơ ngày 31-8.

(TBKTSG Online)- Hàng chục loài sinh vật ngoại lai (SVNL) xâm hại đã và đang xâm nhập, phát triển tại Việt Nam. Tuy vậy việc quản lý, kiểm soát, ngăn ngừa SVNL xâm hại vẫn gặp khó khăn dù đã có Luật Đa dạng sinh học.

Nhiều ý kiến về việc này đã được đặt ra tại hội thảo “Tăng cường năng lực quản lý, kiểm soát, ngăn ngừa SVNL và bảo tồn đa dạng sinh học” được tổ chức tại TP. Cần Thơ hôm nay, 31-8.

Cuối bản báo cáo “Tác hại của SVNL đến hệ sinh thái”, PGS.TS Trương Thị Nga ở Khoa Môi trường và Tài nguyên thiên nhiên (Đại học Cần Thơ), liệt kê “Danh sách 100 loài SVNL xâm hại gây hậu quả nghiêm trọng trên thế giới” và thêm “Các loài ngoại lai mới tại Việt Nam” là cá lau kiếng, rùa tai đỏ, chuột hamster và tôm hùm nước ngọt Mỹ.

Trước đó, bà Nga đã phân tích về các con đường du nhập và tác hại của một số loài SVNL xâm hại tiêu biểu ở nước ngoài; và tại Việt Nam có bèo Nhật Bản (lục bình), ốc bươu vàng, chuột hải ly, mọt cứng đốt và cây mai dương.

Ví dụ cây mai dương có nguồn gốc từ rừng nhiệt đới châu Mỹ, xuất hiện ở Việt Nam từ giữa thế kỷ 20, lác đác ở miền Tây Nam bộ nhưng đến đầu những năm 1990 thì nó bùng phát và gây hại ở nhiều nơi. Hiện chỉ riêng ở Tràm Chim Tam Nông (Đồng Tháp), đang có khoảng 2.000 hecta mai dương phát triển.

“Tác hại chính của mai dương là làm thay đổi thảm thực vật, gây tác hại đến hệ động thực vật tại chỗ. Acid amin mimosine của cây mai dương cũng gây độc hại với nhiều loài động vật”, bà Nga nói.

Theo bà Nga, “Việc diệt trừ cây mai dương rất khó khăn, tốn kém vì nó mọc khỏe, không kén đất, hạt phát tán xa theo dòng nước, sinh sản mạnh sau khi bị cháy, dễ nảy chồi ngay tại gốc bị chặt và rất khó kiểm soát”. Bà Nga cho biết ở phía bắc nước Úc, chi phí kiểm soát mai dương năm 1997 lên tới 11 triệu đôla Mỹ trong khi ở Tràm Chim Tam Nông, phải tốn từ 50-100 triệu đồng mỗi năm nhưng vẫn không tiêu diệt được.

Hoặc với ốc bươu vàng, bà Nga cho biết chi phí cho những chiến dịch tiêu diệt loài này trong nước đã lên tới hàng trăm tỉ đồng và riêng tiền viện trợ khẩn cấp của FAO nhằm hỗ trợ kỹ thuật để hạn chế nạn ốc bươu vàng cho Việt Nam đã lên đến 250.000 đô la Mỹ. Nay tuy không còn dịch nhưng loài này vẫn đang tồn tại khắp các ruộng đồng.

Khoảng năm 1995, ốc bươu vàng đã phát thành dịch trong cả nước, lan ra hơn 15.000 hecta ruộng lúa, rau muống, ao hồ sông rạch. Loài này có nguồn gốc từ Nam Mỹ, được nhập vào nước ta từ trước năm 1975.

Bà Nga cho biết ốc bươu vàng sinh sôi và phát tán rất nhanh, ăn lúa và rau màu rất dữ. Nó còn làm thay đổi “lưới thức ăn” trong hệ sinh thái và có nguy cơ lai giống với nhiều loài ốc bản địa làm suy giảm nguồn gen ốc bản địa.

Riêng ở Cần Thơ, theo Thạc sĩ Nguyễn Minh Thế, Phó Giám đốc Sở Tài nguyên và môi trường TP. Cần Thơ, “đến nay đã điều tra được sáu loài thực vật xâm hại điển hình và năm loài động vật gây hại lớn đến đời sống, sản xuất của người dân địa phương”. Đó là mai dương, trinh nữ móc, lục bình, trâm ổi, cúc bò, sò đo cam, bọ cánh cứng hại dừa, ốc bươu vàng, ốc sên châu Phi, cá lau kính lớn và cá lau kính bé.

Dẫn Luật Đa dạng sinh học ban hành năm 2008 và nhiều quyết định, nghị định, thông tư nhằm thực hiện luật này, ông Thế vẫn liệt kê ra hàng loạt “khó khăn trong quản lý, kiểm soát, ngăn ngừa SVNL xâm hại”. Đó là SVNL có thể xâm nhập vào môi trường sống mới bằng nhiều cách khác nhau; khó kiểm soát sự du nhập của loài ngoại lai; tác động loài ngoại lai gây ra phức tạp; khi đã thích nghi môi trường sống thì rất khó khống chế SVNL; nhận thức về SVNL của cộng đồng chưa cao trong khi công tác truyền thông thì chưa được quan tâm nhiều.

Và ông Thế nhấn mạnh: “Đặc biệt khó là công tác phối hợp về kiểm soát SVNL giữa các cơ quan chuyên môn, các sở ngành liên quan chưa chặt chẽ và chưa có cơ chế”.

Ông Thế đề xuất: “Ở TP. Cần Thơ, SVNL chủ yếu ảnh hưởng đến nông nghiệp. Để góp phần kiểm soát, ngăn ngừa SVNL xâm hại và bảo tồn đa dạng sinh học thì Sở Tài nguyên và môi trường, Sở Nông nghiệp và phát triển nông thôn và các sở ngành liên quan cần phối hợp chặt chẽ hơn và hướng dẫn cộng đồng thực hiện các giải pháp thiết thực hơn”.

Tromh khi đó, bà Trương Thị Nga của Đại học Cần Thơ đề xuất sáu giải pháp quản lý và phòng ngừa SVNL xâm hại, trong đó nhấn mạnh hai việc lớn là “Nâng cao nhận thức về tác hại của các loài ngoại lai xâm hại đối với đa dạng sinh học, kinh tế xã hội và sức khỏe con người cho mọi tầng lớp nhân dân”; và “Tăng cường khung pháp luật cũng như hợp tác quốc tế trong phòng ngừa việc du nhập, kiểm soát và tiêu diệt các loài ngoại lai xâm hại”.

Về giải pháp kiểm soát và tiêu diệt, bà Nga giới thiệu ba giải pháp là cơ giới, hóa học (phải rất cẩn trọng) và sinh vật học. Có loài, cần làm tổng hợp ba cách này. “Thí dụ như để tiêu diệt cây mai dương, cần tiến hành nhổ, chặt, cày đất khi cây còn non và mới lớn; dùng hóa chất khi cây đã phát triển mạnh và có thể sử dụng các loài thiên địch để diệt trừ loài cây này”, bà Nga nói.

Bài đã đăng tại:
http://mobile.thesaigontimes.vn/tinbaichitiet/150832/