Huỳnh Kim
Chủ Nhật, 19/1/2020, 15:38
(TBKTSG) - Gần Tết, trong cái
se lạnh bên ghế đá bến Ninh Kiều ở Cần Thơ, có cuộc trò chuyện giữa
người cha 64 tuổi và người con trai 30 tuổi. Dường như họ nói với nhau
về hạnh phúc và khổ đau.
- Qua Tết này con tính có vợ chưa? Hồi 32 tuổi ba đã gặp mẹ và 33 tuổi sanh ra con rồi đó.
- Dạ chưa ba ơi. Vì con chưa gặp người hợp tánh.
- Chín bỏ làm mười, ông bà mình nói rồi. Con tính hợp tánh tới đâu?
- Phải hiểu tánh tình nhau để biết thương yêu, nhường nhịn, chia sẻ
nhau. Đừng có ép nhau quá đáng. Vì mỗi người có một cái “đồng hồ sinh
học” khác nhau ba ơi.
- Là sao?
- Thí dụ như ba thích nhậu nhiều, con thì không. Ba thích mặc áo màu
đỏ, con thích màu xanh. Hay ba mẹ thích tới ngày sinh nhật con cái phải
nhắn tin chúc mừng trước khi tặng quà dù ở chung nhà, còn con thì không
thích nhắn tin như vậy. Nếu hiểu mỗi người có cái “đồng hồ sinh học” đó,
sẽ không ép nhau, sẽ dễ sống với nhau hơn. Con thấy nhiều người hay cãi
nhau, giận nhau không đáng vì sự ích kỷ này.
- Con cho đó là ích kỷ sao? Đó là cá tánh mỗi người, là cái tôi riêng của mỗi người đó con.
- Theo con, đây rốt cuộc là ranh giới của ích kỷ và vị tha trong thái
độ ứng xử của con người. Nói đó là cái tôi cũng phải. Nhưng con có đọc
được chuyện người xưa đã nói nhiều về cái tôi đáng yêu và cái tôi đáng
ghét.
- Cái tôi đáng ghét là sao?
- Có một bài báo cũ con vẫn lưu trên điện thoại đây. Kể chuyện ông
triết gia người Pháp, Blaise Pascal (1623-1662), đã nói thẳng: “Cái tôi
là cái đáng ghét”. Do tự ái và tưởng tượng, người ta thường cho mình là
“cái rốn của vũ trụ”. Vì vậy, cuộc đời của nhiều người chỉ là một ảo
tưởng liên tục; vì ảo tưởng, người ta lừa dối nhau và tâng bốc nhau.
Cũng vì cái tôi, người ta ích kỷ, chỉ nghĩ đến quyền lợi của mình trước
hết. Và cũng vì cái tôi dễ theo khuynh hướng tự do của bản năng, thích
nổi loạn, bất tuân quy luật trật tự cho nên con người luôn phải canh
chừng cái tôi, để uốn nắn, điều chỉnh, hướng dẫn nó khỏi đi chệch đường.
Cũng bài báo này kể ông Thalès de Milet (624-545 TCN), triết gia Hy Lạp
cổ, cho rằng: “Công việc khó khăn nhất là nhận biết chính mình”. Chính
những cái gần ta nhất lại là cái khó thấy nhất, như lông mày, lông mi ở
trước mắt ta. Cũng vậy, cái tôi khó nhận biết vì có quá nhiều lớp vỏ bao
bọc như nghề nghiệp, chức quyền, tiền tài, của cải, nhất là ảo tưởng về
chính mình; và nó còn được nuôi dưỡng bằng tự ái, tự mãn, mặc cảm nữa.
Ba thấy có trúng không?
- Có phải vì vậy mà trong cuộc sống ngày nay, ba thấy chuyện ly thân,
ly dị, chuyện người thân trong gia đình, bạn bè chia rẽ nhau xảy ra
nhiều hơn so với xã hội ngày xưa thời của ông bà nội con?
- Mới đây con có nghe một chuyên gia giải đáp điều này trên ti vi và
con thấy thấm thía. Bà ấy nói: “Là vì cuộc sống càng phát triển thì cái
tôi của mỗi người càng lớn ra. Mà cái tôi là cái đáng ghét”. Bà chuyên
gia này còn nói nhiều người trẻ quên rằng yêu nhau chủ yếu là chuyện
giữa hai người còn vợ chồng là chuyện của hai người + hai gia đình +
luật pháp. Cho nên khi hai vợ chồng để bùng phát cái tôi đáng ghét lên
thì lại đụng tiếp tới bao mối quan hệ khác phải giải quyết. Bả còn nói
cái tôi đáng ghét ấy đang phình to hơn trong môi trường mạng xã hội đang
phát triển nóng.
- Ba không rành vụ này vì ba không biết xài điện thoại thông minh,
không chơi “phây” gì đó như con. Chỉ nghe nói mạng xã hội tai hại quá.
- Không đâu ba. Mạng xã hội đang giúp cho mọi người trên thế giới kết
nối với nhau dễ dàng để chia sẻ bao điều trong cuộc sống và giúp nâng
cao hiểu biết rất hay. Nhưng chỉ vì không biết làm chủ mình, nên mạng xã
hội mới thành miếng đất tốt để phô trương cái tôi đáng ghét này. Con
chơi Facebook nhưng con không thích nhận xét hay bình luận, suy diễn
lung tung trước bất kỳ thông tin gì con chưa kịp hiểu.
- Ngay ở quận Ninh Kiều này, ba thấy có gia đình, những dịp lễ Tết con
cháu lại không chịu về quê thăm ông bà cha mẹ của mình, nói chỉ vì bận
việc riêng. Có nhà, tới bữa, phải gọi điện thoại cho con cháu ở trên lầu
xuống nhà dưới ăn cơm. Có nhà, hai vợ chồng trẻ chia tay chỉ vì không
chịu chiều chuộng nhau. Cũng ở Cần Thơ, chỉ vì tranh chấp một thước đất,
một cái chái nhà mà bà con ruột thịt trong một gia đình ngày nào còn
thương yêu gắn bó với nhau, giờ thành chia rẽ, không nhìn mặt nhau.
Thiệt là buồn. Cái gốc những chuyện này, ba nghĩ lại, cũng đi từ cái tôi
đáng ghét như con nói.
- Cho nên con chỉ mong, đã thành vợ chồng, thì đừng để cho cái tôi đáng
ghét đàn áp cái tôi đáng yêu mà dẫn đến đổ vỡ tất cả. Con vẫn biết, nếu
không còn tôn trọng nhau thực sự thì nên chia tay chớ đừng ràng buộc
làm khổ nhau. Nhưng với văn hóa Việt Nam mình, gia đình là tổ ấm. Gia
đình bể thì thường dẫn tới đổ bể bao điều khác. Khi đó, cái tôi đáng
ghét ấy không đem lại bình an cho chính mình và cũng không tạo ra tình
thương cho nhau.
- Con làm ba nhớ tới cái câu: “Cơm sôi bớt lửa chẳng đời nào khê” mà bà
nội con ngày xưa hay nhắc. Té ra, Tây hay Đông, xưa nay những người
thông thái đã nói rồi. Xử sự với nhau trong xã hội, nhất là giữa những
người thân trong gia đình, phải hết sức coi trọng chuyện này. Khác nào
như chuyện nấu cơm. Khi cơm đã sôi thì nên bớt lửa để khỏi bị khê. Và
bớt lửa thế nào để không bị khê mà cũng không bị sống là suốt một đời
trải nghiệm. Ba hiểu rằng “lửa” ở đây, như là sự tồn tại mong manh giữa
“cái tôi đáng yêu” và “cái tôi đáng ghét”. Còn “cơm” trong chuyện này,
chính là hạnh phúc gia đình.
- Câu “cơm sôi bớt lửa chẳng đời nào khê” con thấy hay à nghen. Để con
suy nghĩ tiếp. Mà ba thấy nấu cơm điện bây giờ, công nghệ mới người ta
đã cài đặt tự động hết rồi, cơm chín ngon lành vẫn không sống không khê.
Dường như hạnh phúc và khổ đau của con người ta nó cũng nằm trong cái
nồi cơm điện đó.
Đã đăng trên TBKTSG Online:
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét