Vì sao ông Trump thắng cử và liệu chính sách ngoại giao của Mỹ có thay đổi?

Vũ Quang Việt (từ Mỹ)

Ông Donald Trump cùng gia đình trong bài phát biểu tuyên bố thắng cử. Ảnh: Reuters.

(TBKTSG Online) - Giải thích việc ông Donald Trump thắng cử Tổng thống Mỹ không khó nhưng trả lời được câu hỏi liệu chính sách ngoại giao Mỹ về cơ bản có gì thay đổi thì không dễ.

Tại sao ông Trump thắng cử?

Có một số lý do khá rõ, giải thích được sự chiến thắng của ông Trump. Cơ bản là lý do kinh tế, mà lý do kinh tế cũng đang ảnh hưởng tương tự tới nhiều nước châu Âu, như vụ Brexit ở Anh.

Về kinh tế

Từ lúc có hiệp định thương mại tự do Bắc Mỹ (NAFTA) với Mexico và Canada, Mỹ mất gần 5 triệu việc làm trong khu vực công nghiệp. Năm 1994 , Mỹ có 17 triệu viêc làm trong ngành công nghiệp chế biến, nhưng hiện nay chỉ còn 12 triệu. Công nhân các nhà máy sản xuất xe hơi, phụ tùng, làm ti vi, tủ lạnh, máy giặt đóng cửa hàng loạt. Các ngành công nghiệp này cần nhiều thợ, có nghề tinh thông hoặc ít hơn.

Những bang đã từng là trung tâm công nghiệp của các ngành công nghiệp kể trên của nước Mỹ  bị ảnh hưởng nhiều là Ohio, Michigan, Wisconsin, Pennsylvania là những bang thường nằm trong tay Đảng Dân chủ đều rơi vào tay ông Trump.

Cũng thế từ khi Trung Quốc vào Tổ chức Thương mại thế giới (WTO), nghề dệt may và nghề mộc, đóng bàn ghế gần như bị xóa sạch. Ông Trump thắng ở North và South Carolina là vì thế.
Việc hạn chế dùng than chạy nhà máy điện nhằm giúp giảm ảnh hưởng khí nhà kính, có lợi cho môi trường nhưng đã làm các bang như Kentucky, South Virginia, Indiana tăng số người thất nghiệp và vì thế họ bầu cho ông Trump.

Việc thắng cử của ông Donald Trump có thể làm thay đổi về cơ bản bàn cờ chính trị của nước Mỹ trong tương lai. Công nhân (thật sự là những người mất việc) đã bỏ rơi Đảng Dân chủ.  Tỷ lệ công nhân vào nghiệp đoàn trước đây là 35% giờ chỉ còn 11%.

Những việc làm trong lĩnh vực hầm mỏ và công nghiệp chế tạo đã từng đã tạo ra giai cấp trung lưu, công nhân ở Mỹ. Bây giờ, việc làm ở những vùng này biến mất, khiến cho không chỉ thất nghiệp tăng mà nếu có việc thì thu nhập cũng thấp.Thời cao điểm, việc làm ở ngành công nghiệp chế xuất chiếm 35% tổng số lao động ở Mỹ, hiện nay chỉ còn 8%.

Cho đến nay, phải nói toàn nền kinh tế Mỹ vẫn tăng, vẫn có nhiều việc làm nhưng chủ yếu ở khu vực dịch vụ như buôn bán lẻ, làm nhà hàng, dịch vụ y tế, coi sóc người già. Đây là những ngành nghề có thu nhập thấp. Còn khu vực tạo ra nhiều tiền là công nghệ thông tin và tài chính thì tạo ra ít việc làm và không phát triển được ở những bang mất việc nói trên.

Về những yếu tố khác

Nhiều người cho rằng người Mỹ có trình độ cao không thể bầu cho ông Trump. Nhưng ở Mỹ, cũng chỉ có 40% số dân là có 2 năm học đại học hoặc tốt nghiệp đại học. 60% còn lại chỉ có trình độ trung hay tiểu học. Những nơi mà thất nghiệp vì công nghệ không còn cũng là nơi có trình độ giáo dục thấp.

Nói chung dân theo đảng nào thì họ bỏ phiếu cho đảng đó nên dù không ưa ông Trump họ vẫn bỏ phiếu theo đảng. Cuộc bầu cử vừa qua cho thấy, ở những bang có vấn đề kinh tế như đã nói ở trên, ông Trump thắng vì chính những người trước đây (giới lao động) bỏ phiếu cho Đảng Dân chủ, nay xoay chiều bỏ cho Đảng Cộng hòa.

Tương lai ra sao?

Về thương mại

Thật khó mà biết Trump sẽ làm được gì, nhưng ông Donald Trump đã tuyên bố muốn xóa NAFTA để làm lại, xóa Hiệp định đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP). Điều này có thể đưa toàn cầu hóa đến ngưỡng hấp hối. Lịch sử đã từng xảy ra. Trước thế chiến thứ I, ở châu Âu mọi người đều tự do đi lại và buôn bán chứ đâu cần visa, hộ chiếu. Tinh thần dân tộc và quốc gia chỉ thực sự nổi dậy sau thế chiến thứ I. Tất nhiên ở đây có sự khác biệt giữa châu Âu và châu Á. 

Về kinh tế

Ông Trump sẽ giảm thuế cá nhân nói chung, giảm thuế thu nhập doanh nghiệp từ 35% xuống 15%, bỏ thuế kế thừa, nhưng hứa sẽ tăng chi tiêu cho hạ tầng cơ sở, tiếp tục chính sách bảo hiểm xã hội như hiện nay. Tiêu nhiều, thu ít nhưng ông Trump cho rằng các hành động này sẽ cân bằng ngân sách vì sẽ đưa tốc độ tăng GDP lên trung bình 3,5% một năm. Đây là điều không tưởng.

Về quốc phòng

Ông Trump cũng hứa sẽ tăng quân số từ 470 ngàn lên 540 ngàn; tăng số tàu chiến từ 271 lên 350; mua thêm 1.200 máy bay tác chiến mới, hiện nay có 5.000 chiếc đã cũ 25 năm tuổi

Về quan hệ quốc tế

Ông Trump cũng hứa sẽ tăng cường đối phó với Trung Quốc và có chính sách ngăn cản thương mại (nhưng làm thế nào thì không biết). Ông Trump sẽ hòa hoãn với Nga, sẽ chỉ tập trung đánh IS, nhưng không tham gia vào các hoạt động xây dựng thể chế dân chủ ở nước ngoài.

Như vậy, ít ra cũng có một điểm sáng là ông Trump sẽ và có thể hòa giải với Nga. Việc Mỹ và các nước EU muốn kéo Ukraine vào EU, kiểm soát Crimea (là cảng quan trọng ra Địa Trung Hải của Nga), thay vì để nó là một nước trung lập như từ trước đến nay là một sai lầm chiến lược của Mỹ, đẩy mâu thuẫn sau chiến tranh lạnh giữa Mỹ và Nga lên đỉnh điểm ở khắp nơi.

Nói chung, về kinh tế và thương mại quốc tế, hành động như đã hứa của Donald Trump và nếu thực hiện sẽ bày ra thế cờ mới trên thế giới. Trung Quốc và các nước ở châu Á như Việt Nam sẽ phải thay đổi hướng dùng xuất khẩu để phát triển kinh tế.  Còn với chính sách kinh tế nội địa nếu thực hiện sẽ đưa kinh tế Mỹ đến chỗ phá sản vì ngân sách sẽ thiếu hụt trầm trọng.

Và quan trọng hơn, chiến lược đưa về lại Mỹ các ngành công nghiệp đã hết thời để tạo việc làm sẽ chẳng khác gì hành động của Sisyphus đẩy tảng đá lớn lên đỉnh núi.

Tương lai trước mắt khó đoán định vì Đảng Cộng hòa cũng thắng cả ở Hạ viện và Thượng viện Mỹ và như thế sẽ đưa được người bảo thủ vào Tối cao pháp viện.

Bài đăng tại:http://mobile.thesaigontimes.vn/tinbaichitiet/153675